12 августа
Мы с тётей ходили к Валентине Иосифовне. Когда открылась дверь, я увидела старенькую женщину, всем своим видом выражавшую спокойствие. Оно было во всем: в её глазах, движениях, голосе. Не сразу она узнала свою бывшую ученицу, т.е. мою тётю. Мы рассказали ей о своей миссии, и она с радостью согласилась нам помочь.
Сначала я попросила её рассказать о себе. Вот, что я узнала. Зовут её Шнип Валентина Иосифовна, родилась в 1927 году. Образование у нее высшее (училась в Гродненском пединституте). По национальности она белоруска. Всю свою жизнь прожила в Пугачах и 43 года проработала в местной школе учителем белорусского языка и литературы.
Тётя мне когда-то рассказывала, что белорусский поэт Виктор Шнип родом из этой деревни. Я подумала: а почему бы не спросить Валентину Иосифовну про него? Ведь она же его учила, наверняка она знает что-нибудь интересненькое. На мою просьбу она ответила так:
- Я ў Пугачоўскай школе адпрацавала сорак тры гады, выкладала беларускую мову і літаратуру. Вот з нашай школы выйшаў даволі вядомы чалавек Шніп Віктар, беларускі паэт. Ён вучыўся ў маім класе, я была класным кіраўніком там. Асабліва ён цікавіўся вершаскладаннем. Памятаю, як гэта тэма на ўроках выкладалася, дык ён ўжо з такім захапленнем слухаў, аж роцік адкрываў! Рытм, рыфма, ямб, харэй, амфібрахій, дактыль, усё гэта… проста гэта яго! Ну і так, сачыненні ён пісаў цікавыя. Быў старанны такі, спакойны, акуратны хлопчык. Ну цяпер ён там вядомы чалавек, падарыў мне зборнікі тры свае. Вот, ганаруся я , што з нашай школы выйшаў такі чалавек.
Яшчэ з нашай школы выйшаў у людзі Шніп Аляксандр Іванавіч, гэта мой сын. Таксама вучоны, кандыдат навук, фізік. Працуе ў Акадэміі навук, Інстытут цепла- і масаабмена. Працуе зараз на космас. Ён гэты беларускі спадарожнік, які выйдзе ў наступным годзе ў космас, ён там прынімае, дзе гэтыя распрацоўцы… ну і іншых пытаннях. Так што, наша вёска… многа людзей, многа настаўнікаў выйшла, многа людзей таўковых.
Да, всегда интересно послушать истории про людей, которые чего-то добились. (Весь разговор записала на диктофон, поэтому привожу его здесь дословно).
- А чаму гэтаў беларускай вёсцы распаўсюджана такая фамілія Шніп? Карані ж яе не беларускія… адкуль яна?– спросила я у Валентины Иосифовны.
Её ответ стал моей первой фольклорной единицей:
1. “Адкуль пайшоў род Шніпаў”
Некалі ў акрузе, у напрамку на Караблі, жыў пан Мароз. Ён выпісаў немца-аканома. Мабыць, той немец і пакінуў тут патомства.
З а ў в а г і: жанр – гістарычная легенда.
В тот день Валентина Иосифовна много вспоминала про жизнь, которая была раньше. Рассказывала про школу, про быт. Я решила записать рассказ про то, как молотили зерно:
- Быў такі прывод. Запрагалі двух ці трох коней, дзве партыі маглі запрагаць. Прывад тут… калёса з гасцерні і тады дзве палкі доўгія… тут запрагалі каня ці два, я ўжо не помню, і гэты прывад круцілі… і прывад ішоў да малацілкі. Малацілка дзярэвяная… і такі стол вялікі каля малацілкі. Вот адна стаіць на столах сноп разрэжа, развяжа і туды, на гаты стол. А ўжо малацільшчык, хазяін, каторы з гэтай хадзіў у заработкі, з гэтай машынай, ён падае. І сабіраліся ўжо. Адзін – я табе памагу, ты мне. Трэба было сабіраць чалавек дзесяць. Трэба ж было зярно ўбіраць, салому адзельна… а тады стагаваці. Ну, чалавек дзесяць-дванаццаць. І тады ўжо угошчалі ўсіх і адбывалі.
Всё это я слушала очень внимательно. Ведь до этого у меня были только очень образные представления о жизни в деревне. От неё я узнала, что “траста – гэта тое, што было пасля таго, як паднялі лён, калі ён адляжаўся”. А еще в деревне было такое выражение “ідзём на папрадухі”. Это говорили, когда женщини собирались в один дом прясть.
Больше в тот день Валентина Иосифовна нам ничего не рассказала. Мы договорились, что подойдем в другой день к ней. Может, она что-нибудь еще вспомнит.